Chennai, 8 maart 2023 

Ik zou de titel van dit stukje wel willen uitvoeren, maar het gaat niet. Mijn moeder is op 1 november 2020 overleden. Ze ging dood aan vergeetachtigheid, ouderdom en covid. In willekeurige volgorde.

Jaren voor de vergeetachtigheid het van mijn moeder overnam had ik haar meer moeten vragen. Hoe was het om als klein kind (geboren in 1939) de oorlog mee te maken. Hoe was het om jong je zusje te verliezen, hoe was het om te moeten stoppen met werken als je gaat trouwen.

Dat laatste was verplicht, en niet alleen in het katholieke onderwijs waar mijn moeder werkte als kleuterleidster. Overigens, nadat ze haar ontslag kreeg mocht ze wel als een soort ZZP’er terugkomen. Opportunisme is ook het onderwijs niet vreemd.

Suzanna Jansen beschrijft in het boek De Omwenteling, de eeuw van de vrouw, hoe het met emancipatie is gegaan de afgelopen honderd jaar. Het is allemaal onthutsend kort geleden dat vrouwen rechten kregen. Ik heb er lang over gedacht of het niet gelijke rechten moet zijn. Maar we kunnen lang discussiëren over het idee of vrouwen en mannen in Nederland nu helemaal gelijk worden behandeld. In theorie of in ieder geval in de wet is iedereen gelijk.

Jansen vraag zich af waarom ze zo weinig aan haar moeder gevraagd heeft. Een moeder die een jaar of vijftien ouder was dan mijn moeder. Andere generatie, nog meer oorlogsherinneringen en een carrière die door het trouwen in de knop werd gebroken. Zo ging dat.

Maar hoe dat ging, we hebben het niet gevraagd. Mijn schoonmoeder, ook een generatie ouder dan mijn eigen moeder, mocht niet werken omdat de baas van mijn schoonvader in het Veluwse dorp dan raar werd aangekeken: betaal jij je mensen niet genoeg, dat de vrouw ook moet werken? Zo ging dat.

Op reis spreken we een Australische vrouw met Nederlandse wortels. Haar vader en moeder emigreerden eind jaren vijftig naar Australië. Moeder vluchtte echt Nederland uit en wilde nooit meer terug. Ze was de oudste van negen kinderen en haar ouders gingen er van uit dat ze al haar broers en zussen mee opvoedde. Zo ging dat.

In Chennai zien we muurschilderingen die te maken hebben met wereldvrouwendag. Er hangt een plaatje van een Superwoman. Ja, dat is afgeleid van Superman. Vrouwen zijn hier vast ook superwomen, dat moeten ze wel zijn om te kunnen overleven. In heel veel onderzoeken staan vrouwen in India bovenaan op het gebied van huiselijk geweld en seksueel geweld. Ze hebben het dus het slechtst van iedereen. Tegelijkertijd is dit ook het land waar de eerste vrouwelijke premier(e) zeker bijna zestig jaar eerder aantrad dan in Nederland.

Terug naar huis, terug naar mijn moeder. Wat had ik graag willen weten wat ze vond van gelijke rechten, wat ze vond van emancipatie. Wat ze er van vond dat ze niet meer echt voor de klas kon staan.

Ja, op deze achtste maart wil ik vooral weten, wat ze nou eigenlijk ergens van vond. En dat het stom is dat ik haar daar niet nog een keer naar gevraagd heb, en nog een keer en nog een keer.